Chełmsko Śląskie to niewielka miejscowość położona w Sudetach Środkowych, pomiędzy Górami Kruczymi a Zaworami. Jest ona wsią, chociaż ze względu na zabudowę i bogatą historię spokojnie można jej przypisać miejski charakter. I tak też było przez prawie 700 lat! Chełmsko Śląskie prawa miejskie uzyskało w 1289 roku, jednak utraciło je w 1945 roku. Od zakończenia II wojny światowej pozostaje wsią. Miejscowość ta znana jest przede wszystkim ze swoich tradycji tkackich. To właśnie Domy Tkaczy są najbardziej rozpoznawalnym zabytkiem Chełmska Śląskiego. Jednak oprócz nich, choć może nie widać tego na pierwszy rzut oka, miejscowość ta ma wiele ciekawego do zaoferowania.
Chełmsko Śląskie- krótka historia
Pierwszy gród na terenie Chełmska Śląskiego przypuszczalnie powstał w 1207 roku. Chociaż na budynku, gdzie prawdopodobnie został ulokowany, widnieje rok 1214, który wskazuje na datę uznawaną przez Czechów, którzy Chełmsko założyli. Budynek ten odnajdziecie przy ulicy Pocztowej 9. Pierwszym trudnym okresem dla miasteczka okazał się wiek XV, kiedy to okolicę spustoszyli husyci.
Chełmsko Śląskie odbudowało się dopiero pod koniec XVII wieku. To za sprawą tkactwa domowego, którym w mieście zajmowało się coraz większa społeczność. Towar produkowany w Chełmsku był bardzo wysokiej jakości, dzięki czemu znajdował nabywców w zachodniej Europie, a nawet w Ameryce Północnej. Dzięki temu lokalni kupcy zaczęli się szybko bogacić. Wznosili oni w rynku i w jego najbliższej okolicy okazałe kamienice z podcieniami, które możemy oglądać po dzień dzisiejszy.
Chełmsko Śląskie było ówcześnie w rękach cystersów z pobliskiego Krzeszowa. To oni zarządzali miastem, do którego postanowili ściągnąć tkaczy z Czech, dla których w 1707 roku wybudowali, tzw. Zespół Dwunastu Apostołów, czyli domy i pracownie tkaczy ulokowane wzdłuż ulicy Sądeckiej. Ponad 50 lat później, w 1763 roku wznieśli oni przy ulicy Kamiennogórskiej inny zespół domów tkaczy, zwany Siedmioma Braćmi. W ich wnętrzach pracowali bawarscy tkacze, którzy wytwarzali w nich zdobniczą tkaninę zwaną adamaszkiem.
Pod koniec XVIII wieku w mieście wybuchają zamieszki. Lokalni kupcy sprzeciwiają się ogromnym podatkom, jakie pobierają cystersi. Tak rozpoczyna się powolny upadek miasta. W 1810 roku cystersi oddają ziemie, na których leży Chełmsko Śląskie i władzę w mieście przejmuje samorząd. Rzemieślnicy trudniący się tkactwem nie mieli, jednak szans rywalizować ze stale rozwijającym się przemysłem włókienniczym. W związku z tym przez całe XIX stulecie następuje ich coraz większy odpływ z Chełmska.
Na szczęście piękne położenie miasteczka i jego wyjątkowy barokowy charakter dostrzegli turyści, których do Chełmska zaczęło przybywać całkiem sporo. Niestety, po II wojnie światowej miasto opuszcza większość jego niemieckich mieszkańców. Chełmsko pustoszeje, traci prawa miejskie, a jego zabytki zaczynają stopniowo niszczeć. I choć aktualnie Chełmsko Śląskie nie jest perełką, w której zakochacie się od pierwszego wejrzenia, to zdecydowanie warto je poznać, bo skrywa wiele ciekawych miejsc.
Warto zobaczyć w okolicy- Głazy Krasnoludków
Chełmsko Śląskie- magiczny rynek
Rynek Chełmska Śląskiego to miejsce, wokół którego kręciło się całe życie miasteczka. Tu odbywały się targi, tutaj mieszkali kupcy, tutaj znajdował się ratusz, a w niewielkiej odległości od niego wybudowano kościoły: katolicki oraz ewangelicki. Dzisiaj możemy zobaczyć kamienice otaczające centralny plac… wsi. Tak, nie zapominajmy, że Chełmsko Śląskie ma status wsi, w której znajduje się piękny rynek. Kamienice te, jednak swoje czasy świetności mają dawno za sobą. Odpadający tynk to tutaj widok naturalny. A szkoda. Nasza wyobraźnia jest na tyle rozbudowana, że widzimy wszystko w różowych okularach, dlatego w myślach widzimy odrestaurowane kamieniczki, których nie powstydziłby się nawet Wrocław.
Na środku rynku stoi figura św. Jana Nepomucena, która wyznacza kierunek w stronę kościoła pw. św. Rodziny. To barokowa budowla, która swym pięknem zachwyca po dzień dzisiejszy. Zaprojektowana przez włoskiego architekta sprawia, że stojąc przed nią, myślami możemy się przenieść do słonecznej Italii. Tuż obok kościoła znajduje się dawny budynek szkoły parafialnej, którego elewacja zdobi piękne (i odrestaurowane) sgraffiti.
Tuż obok rynku, przy ulicy Kościelnej znajduje się drugi z kościołów Chełmska Śląskiego- ewangelicki. Ten, jednak czasy świetności ma już dawno za sobą. Jego wnętrze jest opustoszałe, a z zewnątrz również nie zachęca do jego odwiedzin. Jeśli jednak będziecie mieć na to ochotę i lubicie tego typu klimaty, to wiemy, jak się do tego kościoła zupełnie legalnie dostać, ale o tym napiszemy na samym końcu tekstu;)
Zespół Dwunastu Apostołów, czyli największa atrakcja Chełmska Śląskiego
Po poznaniu zakamarków Chełmska Śląskiego swoje kroki należy koniecznie skierować w kierunku Zespołu Dwunastu Apostołów. Do dzisiejszych czasów pozostało 11 domów, w których żyli i pracowali tkacze. Dwunasty, zwany Judaszem, a także pozostałe składające się na kompleks, zostały rozkradzione, a następnie rozebrane w czasach PRL-u. Zespół domów stoi w zwartym szpalerze, a każdy z nich jest identyczny.
Dlatego mają one jedyny i niepowtarzalny charakter. W każdym budynku mieściło się nie tylko mieszkanie, w którym tkacze mieszkali ze swoją rodziną, ale i zakład pracy, w którym wytwarzane były tkaniny. Strychy poszczególnych domów pełniły rolę magazynu i były ze sobą połączone, tak aby utrzymać odpowiednią cyrkulację powietrza niezbędną do suszenia tkanin. Również położenie tego zespołu domów nie było przypadkowe. Z tyłu, za ogrodem płynie potok, którego woda była niezbędna w produkcji. Za nim natomiast znajduje się zbocze o południowej ekspozycji, na którym nie tylko schły gotowe tkaniny, ale i rósł len, którego włókna były wykorzystywane w produkcji.
W Zespole Dwunastu Apostołów mieści się Izba Tkacka, w której można kupić tkaniny nadal produkowane w Chełmsku. Można tu także zobaczyć jak funkcjonuje kołowrotek.. Warto odwiedzić także znajdującą się w jednym z domów kawiarnię. Nie tylko zjemy w niej pyszne ciasto, ale i posłuchamy wyjątkowych opowieści o Chełmsku Śląskim, jego historii, a także jego mieszkańcach.
Drugi z zespołu domów tkaczy w Chełmsku Śląskim mieścił się przy ulicy Kamiennogórskiej. Niestety, z siedmiu domów, jakie na niego się składały do dnia dzisiejszego ostał się tylko jeden. Jeśli już traficie w jego okolicę, to spójrzcie na kaplicę znajdującą się po drugiej stronie ulicy. Wskazuje ona początek Drogi św. Anny, która prowadzi na szczyt Róg, gdzie ulokowano kaplicę św. Anny. Po drodze miniecie inne kapliczki, które również są zdobione barokowymi figurami. My, na Róg jeszcze nie zawędrowaliśmy, ale jeśli tylko tak się stanie, to w tym miejscu znajdziecie odnośnik do opisu tej wycieczki;)
Chełmsko Śląskie- spacery dla dociekliwych
Pamiętacie, jak Wam obiecaliśmy podzielić się sposobem na zobaczenie wnętrza kościoła ewangelickiego w Chełmsku Śląskim? Jest to możliwe w trakcie spacerów historycznych organizowanych przez Sudecką Informację Turystyczną. W czasie takiego spaceru poznasz obszerną historię Chełmska Śląskiego, zobaczysz detale, na które nigdy byś nie zwrócił uwagi, a także zobaczysz ogromny potencjał tej miejscowości, w której drzemie mnóstwo ciekawostek i fantastycznych historii. Spacery historyczne po Chełmsku Śląskim w sezonie letnim odbywają się w każdą sobotę oraz środę. Po szczegóły odsyłamy pod link.
Jeśli znalazłeś na naszym blogu poszukiwane przez Ciebie informacje, kolejną inspirację na wycieczkę, czy odpowiedź na nurtujące Ciebie pytanie, to będziemy niezwykle wdzięczni, gdy wrzucisz nam napiwek do naszej blogowej świnki skarbonki (kliknij w poniższy obrazek). Dziękujemy!!!
